Benelux-parlement: 40 jaar Schengen!

Het Schengenakkoord werd ondertekend op 14 juni 1985, startte vanuit de Benelux en groeide uit tot een van de grootste successen van het Europese project.

Een visionair begin (1985-1995)

Veertig jaar geleden namen vijf moedige landen - België, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg en Nederland - een historische beslissing. Zij geloofden in een Europa zonder binnengrenzen, waar vrijheid van beweging centraal zou staan. De daadwerkelijke afschaffing van grenscontroles voor verkeer en personen vond plaats op 26 maart 1995 tussen België, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, Nederland, Portugal en Spanje. Op dat moment verdwenen dus de lange rijen aan de grenzen en de daarbij horende “douanehokjes” en controles van autokoffers en personen.

Groei en consolidatie: Schengen is een succes! (1995-2015)

Het Schengengebied breidde zich geleidelijk uit tot vrijwel alle Europese lidstaten, met toetredingsverdragen voor Italië, Griekenland, Zweden, Denemarken en Finland. Ook niet-EU-lidstaten zoals IJsland en Noorwegen traden toe. Vandaag strekt het Schengengebied zich uit over ruim 4 miljoen vierkante kilometer, met een bevolking van bijna 420 miljoen mensen en bestaat het uit 29 landen: 25 van de 27 EU-lidstaten.

Na het Verdrag van Amsterdam werd het Schengenacquis omgezet in Gemeenschapsrecht, wat de juridische basis versterkte door de vaststelling van de Schengengrenscode in 2006.

Intussen zijn we de opening van de grenzen heel gewoon. Dat merkten we tijdens Corona toen de grenzen opeens weer dicht gingen.

Welke concrete impact heeft dit gehad?

• Ongeveer 4 miljoen grenswerkers verdienen hun brood in een buurland dankzij Schengen.

• Toeristen kunnen vrij reizen binnen de Schengenzone, die 40% van het wereldtoerisme vertegenwoordigt.

• De afschaffing van grenscontroles heeft de uitwisseling van goederen en diensten gestimuleerd.

• Een permanente sluiting van de Schengen-grenzen zou de Europese economie 100 tot 200 miljard euro kosten.

• Schengen heeft aangetoond een versneller en facilitator te zijn van de ruimte voor vrijheid, veiligheid en justitie, en het recht om vrij te wonen, studeren, werken en leven in elk Europees land.

Vandaag zijn er nieuwe veiligheidsuitdagingen: staat Schengen onder druk?

De afgelopen 40 jaar zijn de veiligheidsuitdagingen in Europa echter sterk veranderd. Schengen en de lidstaten komen daarmee onder druk te staan. We bevinden ons in een voortdurende zoektocht naar een goed evenwicht tussen vrij verkeer en het waken over onze eigen veiligheid.

We zien vandaag meer en meer landen die tijdelijke grenscontroles invoeren en ermee dreigen om opnieuw interne grenzen op te werpen. Dat moeten we ten stelligste vermijden. De Europese wetgever heeft de regels aangepast om meer duidelijkheid te scheppen wanneer en hoe lidstaten in uitzonderlijke gevallen hun grenscontroles tijdelijk kunnen herstellen, maar dit moet werkelijk uitzonderlijk blijven.

Wij moeten duidelijk inzetten op volgende zaken:

1. Europese samenwerking boven alles: "Er is vooral nood aan samenwerking tussen de lidstaten om deze uitdagingen gezamenlijk aan te pakken. Nationale oplossingen leiden tot fragmentatie van ons gemeenschappelijke project. Dan is het (weer) ieder voor zich. Het Benelux politieverdrag is een goed voorbeeld van een nieuwe, aangepaste samenwerking.

2. Versterking van externe grenzen: "Door geharmoniseerde controles aan de buitengrenzen, op basis van duidelijk omschreven criteria, kunnen we de vrijheid binnen Europa behouden en moeten er geen tijdelijke binnenlandse grenscontroles worden opgezet. Er zijn drie sleutelgebieden voor actie: controle van buitengrenzen, legalisatie van arbeidsmigratie, en verbetering van asielprocedures.

3. Technologische modernisering: "Het gemeenschappelijk visumbeleid uit 2009 was een eerste stap. Nu moeten we verder gaan met moderne systemen zoals het Entry/Exit System, waarmee aankomst en vertrek van onderdanen van derde landen geregistreerd worden via biometrische gegevens."

Ook België neemt initiatieven om Schengen te vernieuwen 

Matheï prijst de concrete stappen die België neemt: "In zijn beleidsnota erkent minister van Binnenlandse Zaken terecht de uitdagingen en formuleert hij concrete acties”:

• Versterkte luchtvaartpolitie: de minister van Binnenlandse Zaken bevestigde deze week zijn ambitie om de luchtvaartpolitie te versterken met extra mankracht en technologische middelen voor het grensbeheer. Dat is belangrijk voor de nationale veiligheid van België en bij uitbreiding de veiligheid in de ganse Schengenzone.

• Frontex-samenwerking: De inzet van Frontex personeelsleden die Belgische agenten kunnen bijstaan in het kader van hun grensbewakingsopdrachten. De noodzakelijke wetgeving en het KB daaromtrent werden reeds goedgekeurd en gepubliceerd.

• Regionale samenwerking: Het Beneluxverdrag inzake politie- en douanesamenwerking dient als voorbeeld. De uitbreiding naar Frankrijk zal de grensregio's ten goede komen.

• Digitale vooruitgang: Tegen najaar 2025 zal België voorbereid zijn op het Entry/Exit System (EES), waarmee aankomst en vertrek van onderdanen van derde landen geregistreerd worden via biometrische gegevens.

Toekomstvisie

Als CD&V geloven we dat Schengen meer dan ooit relevant is in een wereld vol veiligheidsuitdagingen. Het antwoord ligt niet in het opgeven van onze vrijheden, maar in het versterken van onze gezamenlijke capaciteiten.

België toont de weg door concrete bijdragen te leveren aan Europese oplossingen. Van luchtvaartpolitie tot biometrische systemen, van Benelux-samenwerking tot Frontex-solidariteit. Dat is hoe we Schengen toekomstbestendig maken.

Op de 40ste verjaardag van Schengen roepen we op tot hernieuwde Europese samenwerking. Niet omdat het makkelijk is, maar omdat het noodzakelijk is voor onze veiligheid én onze vrijheid. En die vernieuwde samenwerking kan perfect starten, net zoals in het verleden, met een sterke Benelux-samenwerking